10 Eylül 2016 Cumartesi

Toplumun korku ve umut hali!

Zor günlerden geçiyoruz, kötü günlerden. her günün bir öncekinden daha da kötüleştiği kabus gibi günlerden geçiyoruz. Her sabah bir önceki günün rüya olduğunu düşünerek uyanıyoruz, fakat gerçeklik her sabah bir tokat gibi yüzümüzde, gözümüzde ve giderek vicdanımızda patlıyor.

Bir kısır döngü içindeyiz... konuşmanın anlamsız, "kelimelerin kifayetsiz", sessiz kalmanın vicdan sızlattığı bu kısır döngü içinde giderek kirleniyor, çürüyoruz toplum olarak içten içe. Bazılarımız farkında, büyük çoğunluk ise gayet memnun hayatından. Azınlıkta kalan bizler ise bizi bir sonraki güne “sağ salim” ulaştıracağına inandığımız umuda sarılıyoruz.

Ölümleri kanıksayan, hatta var olan ölümlerle yetinmeyen, daha fazlasını isteyen büyük çoğunluk daha fazla gibi, ya da sesleri daha çok çıktığındandır fazla görünmeleri.

Ajansların her gün verdiği ölüm haberleri bu büyük çoğunluğu hiç de rahatsız etmiş gibi gözükmüyor. Rahatsız olanların da sesi çık(a)mıyor. Daha da kötüsü, bir yıl öncesinden hükümet yakını kalemlerin "öngördüğü" gibi "alışıyoruz" galiba bir bütün olarak. Fakat bu, sonuçlarını sonradan daha şiddetli hissedeceğimiz hastalıklı bir "alışkanlık" durumu. 15 Temmuz daha bir alıştırdı bizi sanki her şeye…

15 Temmuz "kalkışması" neydi? Kim vardı,  kimler destek verdi, kim arka çıktı, asıl amacı neydi? siyasi ayağı ya da ayakları kimdi? soruları tam olarak cevabını bulmadan, Türkiye Suriye iç savaşına "doğrudan" müdahil oluyor, daha da içerilere inme konusunda süper güçlerle pazarlıklar yapılıyor. Ve daha fazla ölüm, gözyaşı, baskı anlamına gelen bu "müdahil" olma durumuna karşılık bir karşı-tepki görülmüyor; bu "müdahale"yi savunmak ve övmek serbest, fakat eleştirmek yasak oluyor. Bu konuda fikir beyan siyaset bilimciler (Mardin Artuklu Üniversitesi Uluslararası ilişkiler ve Siyaset Bilimi Bölümü Öğretim Üyesi Naif Bilmedi örneğinde olduğu gibi) görevlerinden uzaklaştırılıp cezalandırılabiliyor. “Barış isteyen akademisyenler” fırsattan istifade birer birer görevlerinden uzaklaştırılıyor. Akademi suskunluğa gömülüyor…

Hepimize "susun!" diyorlar, ya alkışlayın ya da sesinizi çıkarmayın diyorlar. Fikirlerinize, eleştirilerinize ihtiyacımız yok diyor kısacası... Susarsanız belki size dokunmayız demek istiyorlar... Ülkenin içinde bulunduğu durum ile ilgili “muhalif” bir ses çıkmasını istemiyorlar. Temel problemleri hakkında konuşulmasını da…

Ülkenin kuruluşundan bu yana en "temel" problemi Kürtler oldu ve hala "Kürt sorunu" en temel problem.

Bu konuda her Başbakanın göreve geldiğinde yeni "paket" açıklaması bir gelenek halini almış ve bu geleneğe sayın Binali Yıldırım da uyuyor. Fabrikalar kurulacak, istihdam sağlanacak ve "çözüm mözüm" olmayacak. Bir yanda ekonomik tedbirler alınacak, halka iş, aş verilecek, diğer yandan devlet-halk arasında gönül köprüleri inşa edilecek. Fakat bu köprü inşa etme işinde de bir sıkıntı var gibi.

Şöyle ki; Hükümet ve devletin zamanında Başbakan Davutoğlu'nun bir "geleneksel" ziyarette ifade ettiği gibi "bölgedeki halkın kalbine" gitmek için Kürt illerinde valiliklerin, emniyetin, askeriyelerin ve karakolların çevresi büyük duvarlarla çevrilmiş, duble yolların karakola yakın bölümleri tek yola dönüştürülmüş, örneğin Diyarbakır'ın hemen her noktasında arama yapılan "güvenlik" noktaları oluşturulmuş falan. Kuşkusuz bütün bunlar örgütün bombalı eylemlerine karşılık alınmış güvenlik tedbirleri, fakat bu durumun devlet-halk arasındaki "gönül köprüsü" inşası gibi durmadığı ve ona hizmet etmediği dışarıdan bakan bir göze görülmeyecek gibi değil.

Daha çok "gönüllere korku salmak" ile ilişkili görünüyor. Geleneksel paketin içinde yer alan "terör örgütü ile bağlantılı 14 bin öğretmenin görevlerinden uzaklaştırılacağı" müjdesi de bununla ilgili. Sonra akademisyenler, hukukçular, sağlıkçılar...önce "ses" verenler, sonra "sessiz" kalanlar...

On binlerce öğretmeni, polisi, askeri bir gecede "FETÖ" bağlantısı ile görevden alan hükümet "kandırıldık" söylemi ile "siyasi sorumluluk"tan kaçmaya çalışıyor, olmayınca çözümü yine solcu, demokrat ve kürtleri hedef göstermekte buluyor. Olmuyor, çünkü bir yanda "kandırıldık" deyip işin işinden sıyrılmaya çalışırken, diğer yandan bir gazeteye abone olan, bankaya para yatıran ve o görüşlere "sempati" duyan sıradan bir öğretmeni, bir memuru "terör örgütü üyesi" olarak işten atmayı her şeyden önce kendi tabanına anlatamıyor. Anlatamayınca da geleneksel "çözüm"e, "başka bir hedef bulma"ya yöneliyor ve 40 yıldır işe yarayan "bölücülük" üzerinde yeniden hayat bulmaya çalışıyor.

Diğer yandan herkesin kendisinden "korktuğu" bir "korku toplumu" inşa etmeye çalışıyor gibi görünüyor.

Aslında 14 yıl boyunca iş başında olan hükümetlerin başından beri başarılı olduğu noktalardan bir tanesi herkesi kendi "kişisel sorunu" ile meşgul etmesi olmuştur. Böylece "kişisel sorun"larıyla meşgul, kendi korkularına hapsolmuş, başkalarının sorunlarına, acılarına duyarsız bir toplumsal halet-i ruhiye ortaya çıkarmış. Atılan "ben" değilsem "iyi olmuş"tur.

14 bin öğretmeni işten atacağız denildiğinde toplumsal bir histeri ile "yetmez, daha fazla" diyen sosyolojiyi bir de buradan okumakta fayda var.

Ölüm karşısındaki durumu da aynı şekilde. Bu yüzden devlet erkanı daha fazla güneşte beklemesin diye "şehit"in üzerine kepçeyle toprak dökülmesi pek de yadırganmıyor. Dahası daha fazla "şehit" olsun diye çarpıyor eller, yeter ki "şehit" o olmasın...

14 bin öğretmene ilişkin listeler valiliklerde, herkeste bir "umutsuzluk" hali, "listede adım var mı" acabası; ve büyük bir sessizlik... Bayram geliyor, devlet ve hükümet bir araya gelmiş "kurban"a girmişler sanki... Bu seneki kurban büyük bir "kamu görevlileri"... kes kes bitmez...


İşte böylesi günlerden geçiyoruz, "iyi" hissetmenin, akıl ve ruh sağlığımızı korumanın bu şartlar altında gerçekten zor olduğu günlerden... Hala delirmediysek ve hala "ses"imiz çıkıyorsa "umut"tan, "dayanışma"dan, özgürlüğe, barışa, "her şeyin mümkün olduğu" bir yer ve zamana olan inançtan olsa gerek...

09.09.2016
Mardin

16 Mayıs 2016 Pazartesi

The Hundredth Years of Sykes-Picot and Kurds

15th of May is celebrated as 'Kurdish Language Day' among Kurdish people in Turkey (North Kurdistan) since 2006 and also in the 'North-affiliated' Rojava. The day refers to the publishing of the Hawar journal in the Latin alphabet by the Kurdish linguist Celadet Bedirkhan in 1932.

While that day is celabrated by some Kurds, mainly Kurds who are using the Latin alphabet, the next day 16th of May concerns all Kurds regardless in which part they are living. Because their social, cultural and political situation somehow depend on this day which it is the hundredth anniversary of the 'famous' Sykes-Picot agreement which had been signed 100 years ago by the British Mark Sykes and his counterpart George Picot.

The confidential Sykes-Picot agreement has turned 100 years today, but its effects can still be seen in the region, even though it had never applied legally. The idea behind the agreement was the partition of Ottoman lands in the Middle East  between two super powers of that time, France and the British Kingdom, and also to create areas of power for themselves. The lands that were discussed to be divided up were legally Ottoman's but in reality it was Kurdish inhabited area, and the ones who would be affected were also Kurds.

The agreement had not been applied because the third partner, Russia revealed the agreement after the October Revolution and withdrew from the agreement. It had not been applied but it would not be wrong to say that the later agreements were constructed on its idea.

It is, as mentioned above, obvious that the most affected people by the Sykes-Picot agreement were and are still Kurds. After the Ist World War the 3 new 'nation-states' emerged and Kurdish inhabited Ottoman lands were divided up between those states which left Kurdish people stateless and 'divided'. If one reason was the super-powers' self-interests, the next one was that Kurdish politics were not united and they also were not sure what they wanted, and in the ground, the 'nationalistic' ideas were not spread out among Kurdish people. It can be said that their main motivation was their 'religious identity' rather than their 'national' identity, and in Anderson's aspect they were not an 'imagined community' in the Kurdish people's mind. Kurds were in the battle fronts in the War, but they could not make to be at the table after that.

As a result of the agreements based upon 'Sykes-Picot' ideas, Kurds were not only divided up geographically, but also, socially, culturally, and politically. The latter ones are more important because what problems they have been facing now are emerging from those 'partitions'. Using different alphabets and also the celebration of 'Kurdish National Day' in the 'North' (and north-affiliated areas) is just one of them.

Coming back from Kurdistan Region a friend told me that he felt more closer to 'Turks' culturally than 'Kurds' in KRG or another part. He is not the only one and it is a cultural result of 100 years dividing up which makes him feel like this. Still defining himself as a Kurd in the broader 'Kurdish nationality' including all Kurds from all parts is another aspect of Kurdish nationalism developing in recent years.

After 100 hundred years, today Kurds are again in the battle fronts against IS(IS), with the allies of super powers and this time differently they are also protecting their own lands while the Middle East is undergoing a re-shaping process.

Super powers, namely USA and Russia, acting according to their interests seem that they want to keep the 'official' borders- at least for now- drawn a hundred years ago and try to solve the problems between those 'drawn' borders because of their 'nation-state' allies in the region, which creates another handicap. They seem to be in the searching process for a solution that does not injure both their and their allies' interests.

The main point for Kurds in this situation is themselves and their acting with each other. It is also important for them to look at their history and take lessons from it.

In this point, the conference held at the University of Sulaimani on 3-4th of May on the subject of "The Kurdish Case and Sykes-Picot Agreement: From 1916 to 2016" was very important. It is a good point that Kurds are discussing the history and Kurdish case in the academic sense in the international conference even though there were not too many academics from other parts.

Behind all the political interests of every political group or party such conferences will contribute other perspectives on solving the Kurdish case to Kurdish politicians and people, and also their allies in the re-shaping process of the region.

16.05.2016

26 Şubat 2016 Cuma

21ê Sibatê: "Roja Aşîtiya Zimanan"!*

Di rojên dijwar de derbas dibe ev erdnîgariya ku em li ser dijîn û di rojên dijwar  de derbas dibin em tev de. Hawîrdorê me di nav agirê dojehê de ye ku 'mirin', 'kuştin' 'qetlîam', 'koçberî', 'penaberî' wek buyerên ji rêzê tên dîtin. Yê ku di van roja de me bigîhîne hev, me bîne cem hev 'ziman' e, rêzgirtina zimanan e û 'aşîtiya zimanan' e.

Li gor mirovnas (antropologan) ziman, ango behremendiya axaftinê hêmaneke bingehîn ya mirovahiyê ye ku wan ji cureyên din yên prîmatan cûda dike (Calvin Wells, İnsan ve Dünyası, 1994:157). Bi riya ziman û axaftinê mirov têkiliyek civakî didênin, hevdû nas dikin, his û ramanên xwe ji hev re dibêjin û bi hev didin famkirin. Ji ber vê yekê jî di avakirin û berdewamiya civakê de ziman tevî çandê cihekî sereke digire.

Bêguman her civakek, her gelek bi zimanê 'xwe', bi zimanê dayika xwe vê berdewamiya civaka xwe pêk tînê. Çanda xwe, çi bi nivîskî û çi bi devkî, bi zimanê xwe diveguhezê nifşên pêşiya xwe. Ji ber vê yekê jî 'zimanê dayikê', 'zimanê zikmakî' meseleyek bi qedr û qiymet e; û ji ber vê yekê jî qedexekirina perwerdehiya bi zimanê zikmakî, an jî danîna astengên li pêşiya wê, rê li ber 'aşîtiya civakî' digire, ji ber ku di navbera wan de têkiliyek newekhev, têkiliyek serdest-bindest derdixê meydanê.

Di nav civakên ku bingeha xwe li ser têkiliyên wekhev, bingeha xwe li ser pirçandî û pirzimanî ava kirine de aşîtiya civakî û her weha aşîtiya zimanan jî bêhtir bi pêşketî ye. Wek sembol 21ê Sibatê jî vê yekê îfade dike.

Li dinyayê 21ê sibatê wek 'roja navnetewî ya zimanê zikmakî an jî zimanê dayikê  tê pîrozkirin. Dîrok û 'çîrok'a vê rojê bi sernavê vê nivîsê ve jî gelekî têkildar e. Aşîtî û ziman, zimanê aşîtî an jî aşîtiya ziman(an).

Di 21ê Sibatê sala 1952an de xwendekarên Bengalî yên zaningeha Dakka ya Bangladeş (ku wî wextî girêdayî Pakîstan e û wek 'Pakîstana Başûr' tê binavkirin) ji bo mafê xwe yê zimanê zikmakî, ji bo ku zimanê wan yê zikmakî bibe zimanêk ji yê fermî çalakiyekê lidardixin. Polis êrîşê çalakiyê dikin û 4 xwendekaran dikujin. Ev yek piştre dibe bingeha 'roja navnetewî ya zimanê zikmakî'.

21ê Sibatê ji hêla UNESCO ve di 17ê Mijdarê sala 1999an de bi helwesta 'pêşxistina parastina zimanên ku ji hêla hemû gelên cihanê ve tên bikaranîn' wek 'roja navnetewî ya zimanê zikmakî' hatiye qebûlkirin û ji wê rojê ve di çarçoveya pirzimanî û pirçandî de çalakî tên lidarxistin. Di derbarê vê yekê de rêvebirê giştî yê UNESCO Irina Bokova weha dibêje; "zimanên dayika di nêrîneke pirzimanî de bingehîn hêmanên perwerdeyê ne, ku bi serê xwe ji bo bihêzkirina jin û mêran û civakên wan binyad e. Ji bo ku tu kesî li  paş nehêlin, ji bo ku bona hemû kesan dahatuyek bêhtir biheq û biberdewam saz bikin divê em vê hêzê nas û xwedî bikin".[1]

Lewma, ji bo perwerdeyek baş, ji bo jin û mêrên bihêz, ji bo aşîtiyeke civakî berî her tiştî divê perwerdeya zimanê zikmakî were teşwîqkirin. Ji ber ku perwerdeya bi zimanê zikmakî ji bo geşedana civakî û derûnî ya mirov jî gelekî girîng e û kesayetî û bixwebaweriya mirov jî bi pêş dixe.

Tirkiye û rewşa zimanên zikmakî:
Ev erdnîgariya ku em li ser dijîn û hawirdorê me ji aliyê çand û zimanan ve gelek dewlemend e, lê mixabin desthilatdarên vê erdnîgariyê ji vê diyardeyê bêxeber xuya dikin, an jî ji ber ku vê diyardeyê ji bo desthilatdariya xwe wek xetereyekê dibînin xwe bêxeber dikin û naxwazin vê yekê zêde bînin ziman. Kesên ku vê yekê tînin ziman jî di çavên wan de 'kesên nebaş' tên dîtin. Ev nêrîn rê li ber aşîtiya civakî jî digire.

Desthilatdarên Tirkiye jî bi salan bi heman helwestê xwe kerr û kor kirin, ziman û çandên di nav vê erdnîgariyê de nasnekirin û bi vê yekê hem rê li ber geşedana van çand û zimanan girtin û hem jî rê li ber aşîtiya civakî, an jî aşîtiya di nav civakan de girtin.

Di salên dawî de, piştî windakirina ewqas wext û canan, di vî warî de hinek gav hatin avêtin, hinek pêşketin derketin meydanê. Weşanên pirzimanî di televîzyonên dewletê de dest pê kirin, di zaningeha de beşên zimanên 'zindî' hatin vekirin, dersên bijarte ketin bernameyên dibistanên seretayî de, lê dîsa jî mixabin ligel evqas geşedeanên erênî hîna jî mirov nikare bibêje ku dewletê helwesta xwe ya berê ji binî ve guhertiye. Di serî de ev ziman ne hatine 'naskirin', hîna jî wek zimanên 'zindî' tên binavkirin, di makeqanûnê de ev geşedan nehatine bicihkirin, mafê perwerdeya bi zimanê zikmakî di qanûnan de nehatiye pênasekirin û xuya dike ku di binehişan de jî ew helwesta berê nehatiye guhertin. Girtina 'dibistanên kurdî' yên ji hêla şaredariyan ve hatine vekirin vê yekê dide xuyakirin. Bêguman di vê mijarê de ji bo xwedîlênederketina van geşedanan sekna siyaseta kurdan -nemaze di serê pêşî de- jî dikare were rexnekirin, an jî divê ew xwe rexne bikin ku di vî warî de bikarbin pêşerojê hinekî biguherin.

Her çiqasî ji bo rewşa kurdî were gotin jî, tiştên li jor hatine bilêvkirin ji bo zimanên din yê ku li vê erdnîgariyê tên bikaranîn jî derbasdar in. Heta divê bêhtir bala xwe bide ser zimanên ku îro ber bi windayîbûnê ve diçin da ku bi awayekî ev ziman careke din geş bibin, winda nebin, ji ber ku her windabûn dewlemendiya çandî ya vê erdnîgariyê hinekî din qels dike. Ji ber ku ziman ne pelê darê ye ku piştî biweşe bihare careke din şîn be, ku winda bû careke din 'zindî' nabe.

Ji ber vê yekê jî, ne helwesteke ku wek wextekî wezîrekî ji bo kurdî gotibû 'zimanê rojane ye, ne yê zanistî', lê helwesteke ku hemû ziman 'wekhev'in û eger derfet werê dayîn hemû ziman dikarin di nava daristana gerdûnî de cihê xwe bigirin pêwîst e.

Di serî de bi vê helwestê û ligel geşedanên ku heta îro derketine meydanê, divê berî her tiştî hebûna zimanan were naskirin, mafê perwerdeya bi zimanê zikmakî were qebûlkirin û bingeheka van ya hiqûqî were danîn. Bi vê yekê re beşên ku hatine vekirin divê werin zêdekirin, kesên ji van beşan mezûn bûne li dibistana werin bicihkirin, enstîtuyên ku hene divê werin zêdekirin, derfetên lîsansa bilind (master û doktora) werin zêdekirin. Ya herî girîng jî wek navlêkirina 'enstîtuyên zimanên zindî' divê ev tişt ne bi şiklekî 'şermokî' werin kirin. Dîsa  ev tişt ne bi pîvanên siyasî lê bi pîvanên akademîk divê werin kirin. Heta niha nepejirandina bernameya doktorayê ya Zanîngeha Mardin Artuklu ya ji bo 'çand û zimanê Kurdî' di vî warî de mînakeke balkêş e.

Herî pêştir divê ew zihniyeta berê were guhertin. Di serî de kesên 'payebilind' û desthilatdar divê di serê xwe de girîngiya mafê perwerdeya bi zimanê zikmakî ji bo hemû kes û zimanan qebûl bikin û dûv re jî ji bo civak bigihije vê tegihiştinê gavan bavejin. Ev yek dê bibe bingeha aşîtiya civakî, aşîtiya di nava civakan de û aşîtiya zimanan jî.

Encam:
Mirov roja ku tê dinyayê 'zimanê dayika' xwe nas dike û bi vî zimanî têdigihije, fam dike, dinyayê nas dike. Ji ber vê yekê jî his û ramanên xwe ji hemû zimanan bêhtir bi zimanê dayika xwe dikare îfade bike. Gotin ya Nelson Mandela ye;
"Eger hûn bi mirovekî re bi zimanekî  biaxivin, dê fam bike, dê bikeve serê wî. Eger hûn bi wî re bi zimanê wî biaxivin, dê bikeve dilê wî".[2]
Civaka ku kesên di nav de bi rehetî bikaribin xwe bi 'dil'ê xwe îfade bikin civakeke pêşketî ye, civakeke di nav aşîtiyê de ye. Ji ber vê yekê jî divê hemû ziman bikaribin xwe bi 'dil'ê xwe îfade bikin da ku di nav aşîtiyek civakî de bi hev re bijîn. Ji ber ku aşîtiya civakan û aşîtiya civakî dê li ser aşîtiya zimanan bilind bibe.


*Wergera vê nivîsê di 21.02.2016an de li vir hatiye weşandin:
http://bianet.org/bianet/insan-haklari/172320-21-subat-dillerin-baris-gunu 


[1] http://www.unesco.org/new/en/unesco/events/prizes-and-celebrations/celebrations/international-days/international-mother-language-day-2016/

[2] https://www.daysoftheyear.com/days/international-mother-language-day/