Dengê Bav û Bêdengîya Dê

2 ê Cotmehê filmek ket vîzyonê. Ne hat xuya kirin di nav wê tevlîhevîyê, wa êş û qîrîn û bombê gazê de...

Film bi tênêtîyekê destpê dike. Dar bi tenê, çîya bi tenê, dê bi tenê, bav bi tenê û kur bi tenê… Çîroka me jî ji xwe her tênêtîye, çîroka Kurda... Tênêtîya ziman…

Trajedîye film, trajedîya Kurda, Kurdên Elewî, trajedîye zimanê Kurdî…

Lê, ne tenê tenêtî heye di film de, tirs jî heye… lê berxwedan jî heye, hêvî jî heye, di şexsê dayîkê de…

Ji bîrkirin jî heye, ji bîrkirina buyerên ku hatinê serê me… lê, lêgerîn jî heye, şopandina ber bi paşî de heye, bi bîranîna hovîtîyê ku anîne serê Kurda jî…

Di demê ku ne telefon hebun, ne jî kesên ku zanibin xwendin û nivîsandinê, mirovên ku ji hevdu dur bi qeyd kirina dengê xwe di banda de ji hevdu agahî digirtin… Piştî ku min li film temaşe kir, min go qey tenê li herema Mereşê ev tişt hebun… Lê wê rojê ez li rasta yekî din hatim, ku di 80 î de derketîye derveyî welat. Wî jî digot ku wexta ku li derveyî welat bu, ew bi malbata xwe re, bi dê û bav û bira û xwehê xwe re bi banda ‘diaxîvî’… Lê mixabin wî ew band tevde wunda kiribun…

Çîroka ‘Dengê Bavê Min’ jî li ser vê yekê ye… Memed, wexta ku mala xwe bar dike, rastî banda dibê. Dibîne ku di va banda de dengê bavê wî, ê dîya wî, ê birayê wî ku li dur heye… Dixwazê wanê din jî bi dest bixe… Diçê Mereşê cem dîya xwe… Di vê lêgerînêde rastî zaroktîya xwe dibe… Û di wê zaroktîyê de, rastî gelek tiştên dî dibe... Qetlîama Mereşê, zilm û zora li ser Kurda, Kurdên Elewî, û ziman…

Bandek e deng mirov dibe hetani bi ku! Lê mixabin ev band îro tunene, me wunda kirin, û ne tenê band, gelek tiştên dîn… Me çîrokê xwe wunda kirin, me êşên ku anîne serê me ji bîr kirin, û niha jî em dikin ku zimanê xwe wunda bikin, ji bîrbikin…

Ev film ji vî alî ve jî dibê werê temaşe kirin… Ji ber ku ‘Dengê Bavê Min’, ji alîyekî ve me tevde ber bi zaroktîya me dibe, û ji alîyê din ve jî me tevde hîşyar dike… Em divê li paşîya xwe, li zimanê xwe xwedî derkevin…Li çîrokên xwe, li êşên xwe xwedî derkevin…Em wa bi tenê nehêlin… Em nebin ‘Lalejîn’*, nebin ‘Pasarî’**! Em hêvî û berxedana dayîkê xwe bi tenê nehêlin…Ji ber ku 'tu carî  hêvîya dayîkan wunda nabe'!!*** 

16.12.2012

Amed

*Lalejîn (Ji film, ji devê Base); lalejîn, wexta ku dayîk zarokên xwe di derguşê de dihêlin û zarok digirîn, dibên lalejîn; Wexta ku zarok dimirin û pîr li ser wa digirîn, dibên lalejîn; û Ê mîna tek u diçin û dayîkên wan li ser wan digirîn, ji wêna re dibên lalejîn.

** Pasarî; însanê ku newê nav însana, ji însan birevê, ji wa re dibên pasarî; gîyayek heye li ber berf û baranê dibe gîyakî rindik, lê piçekî tehle, jê re dibên pasarî; û însanê ku ji dayîkê xwe revîyayî, ji wan re dibêjin pasarî…

***Berî bi çend roja, rojnama Bas a ku li Herema Kurdistan çap dibe, hevpeyvînek bi yek ji derhênerê film Zeynel Doğan re kir... Ev gotin ji wê hevpeyvîne hatîye girtin... ji bo hevpeyvînê; 

http://kur.bas-news.net/ArticleDetail.aspx?articleid=3214

sahne dışı: ben gördüm / min dît - bianet

sahne dışı: ben gördüm / min dît - bianet: Sahne Dışı Sokak Tiyatrosu Diyor ki Açlık grevlerinin amacı ve talepleri her ne olursa olsun, bunu karşılamak gibi bir niyetleri olmas...

3 Kasım 2012

Bu coğrafya her gün yeni bir vahşet ile karşılaşıyor... kanun adına yeni bir kanunsuzluk, adalet adına adaletsizlikle...
BDP, mecliste grubu bulunan bir siyasi parti,  Diyarbakır Batıkent meydanında süren açlık grevleri ile ilgili bir miting düzenlemek istiyor. Devletin buna cevabı ise gaz, cop ve tazyikli su oluyor... vekilinden seçmenine hakaret de cabası...
Ellerinde coplarla polisler miting yapmak isteyen halka doğru ilerliyorlar, "yaptığınız kanuna aykırıdır, dağılın, yoksa müdahale edilecektir1 diye... copları sallaya sallaya yürüyorlar, yaşlı kadınlar, erkekler ve gençlerin olduğu kaldırıma doğru... alanda girmek bir yana kaldırımda durmak, beklemek bile suç olmuş, ileri demokratik devrim yaşayan Türkiye Cumhuriyeti'nde...
Kaldırımda bekleyenlerin ise ciğeri yanıyor, her birisinin bir yakını var o cezaevlerinde, ya da kendileri bir zamanlar o yollardan geçmiş, koşulların ne olduğunun çok iyi farkındalar...
Belli ki o cezaevlerinde yaşayan çocuklarının, kardeşlerinin, arkadaşlarının göz göre göre ölümüne razı değiller, olmayacaklar...
Polisler geliyor ellerinde coplarını sallayarak, "dağılın" diyorlar... dağılıyorlar.. Kahveci çırağına "dışarı kursileri çıkar oxlim" diyor... dışarı kursiler (sandalye diyelim biz türkçesine) çıkıyor.... kaldırımdan inenler oraya oturuyor... Polis etrafta dolaşıyor, kahvedekilere bakıyor, bakıyor... herhalde onlarda anlıyor kahvede oturan insanlara "dağılın" demenin ne kadar abes olduğunu...
Kahvede oturan yaşlıca bir teyze yanında oturan tanımadığı iki gence " çay bixwazin ji xwe re (çay isteyin)" diyor... gençler çay istiyor...
Sonra teyze elinde bozuk para gençlere uzatıyor "perê çaya xwe ji vir bidin (buradan ödeyin çay paranızı)", gençler teşekkür ediyor....kalkıp gidiyorlar.. Bu yaşta kendisinden daha çok yanındakileri düşünen bir yaşlı Kürt kadını hem mahçup ediyor onları, hem de gurur veriyor onlara...
Bu topraklar nice zulüm gördü, nice acılar yaşadı...nice gözyaşları akıttı analar... ama yenilmedi, dinmedi öfkesi bu toprakların zulme karşı...ve görünen o ki dinmeyecek bu topraklarda barış rüzgarı esinceye kadar...
Yaşlı anaların, teyzelerin kendilerinden çok yanındaki gençleri düşünmelerinden belli...

04.10.21012
Amed

Şêrgeleyek Derbasbu Bi Nav Arjen Ji vê Dînê!

“ew helbestek bu, helbesteke ku hê ne qedîyayî”[1]

Îro li Amedê sterikek din ji ezmana rijî, teyrek ber bi rojê firî…

Îro şêrgeleyek din buhurî ji vê dinê…

Şêrgeleyek bi nav Arjen Arî,

Îro derbas bu ji Amedê, xatir xwest ji hemu heval û dostan…

Di dilê wî de evîna Kurd û Kurdistan,

Hevîyên rojên Azad…

Ber bi ramusanê ku veşartibun li gelîyekî Kurdistan,

çu…

Ewqas bi zimanê ve,  ewqas bi axa xwe,  ewqas bi gelê xwe ve giredayî bu ku wexta  je re gotibu “Hevîya min ji xwedayê roj û şevan ewe ku li te bê rahme”, wi vegerandibu “Hevîya min ji xwedayê roj û şevan ewe ku li gele me werê rahme”[2]…

Navê “mirin”ê nexweşe… Tehlbunekê dixe devê mirov…

Ketina bin erdê, hê ku dil tijî bi hêvî, sardikê mirov… sarbuna binê axê dicemîdîne…

Her mirin hinekî zuye. Nemaze ji bo Kurdekî ku welatê wî di bin lingê bi qirêjde hatîye lewitandin…

Lê mirin dur-nezîk li pêşîya her mirovekîye, jê wêdetir her candarî… Çiqas tehl be jî, tuj be jî… çiqas nexweş jî be navê vê!

Lê mirin a li ser axa xwe bi buhurandina  jiyanek bi rumet û li pey xwe hiştina navekî ku piştî her behskirinê “rehma xwedê lê be” pêve bê girêdan, yan jî bi pey xwe hiştina berhemê ku ji bo nifşê nu bibin çira, hêviya her mirovekîye!

Bi dilekî sar çu belkî, çavên wî vekirî…Ji alîyekî ve xort û keç, jin û mêrê Kurdistan ku bedenê xwe dane ber mirinê di zindanan, ji alîye din, top barandina firokeyan li çîyayên Kurdistan…  (Li nav mezel, di wan kêlîkên dawî ku di nav dost û heval û hezkirîyê xwe de bu jî, firokeyên şer ber bi çîyayen Kurdistan ve diçun, vekî ku tinaza bikin…).

Lê ez bawerim ku di dilê xwe de bi bawerîyek rojên xweş û azad û di nav aşîtîyê ku di raman û xeyalên xwe de bi cih kiribun û di helbestên xwe de anîbun ziman…

Pençeşêrek pençeya xwe avet stûyê Şêrgeleyekî… Mixabin vê carê hertişt alîkarê xwedîye pençê bun!

Îro Şêrgeleyek derbasbu ji vê dîne bin av Arjen Arî…

Îro helbestek nîvî ma li Kurdistan…

Helbestek neqediyayî ku nifşê nu bidomînin…

31.10.2012

Amed

---

[1] Gotin a Behram Arî, kurê Arjen Arî, ya dawî ji bo bavê xwe.

[2] Diyaloga Birêz Osman Baydemir û Arjen Arî, berî çuyîna wî –Osman Baydemir.

Bi Gotinê Xwe, Arjen Arî:

“Arjen Arî: Arjen Arî di sala 1956'an de, li herêma Omeriya, li gundê Çalê hatiye dinyayê. Di sala 1979'an de Enstituya Perwerdeyî ya Diyarbekirê Beşa Zimanê Tirkî qedand. Weke gelek şa'ir û nivîskarén kurd wî jî bi tirkî dest bi helbésté kir. Di sala 1976é de li Nisébîné ji ber belavkirina belavokeké hate girtin. Wé demé polisan dest danîn ser helbestén wî yén bi tirkî û kurdî. Qasî hefteyeké di hepsé de ma. Ew berdan, lé helbestén wî taa niha di mexzena Dadgeha Nisébîné de hepsî ne. Di gel, ku weke cara pêşîn kovara Tîrêjê de helbestên wî weşiyan tét zanîn, ya rast, helbesta wî ya ewil di belavokeke ku li heréma Mérdîn hate belavkirin de weşiya. Ew helbest ji sé malikan/beytan pék dihat.  

Malikek jé ev bû:

Du mirin kirin mahne, rakirin ling Nisébîné/Xewa sibé bela kirin, avétin nav tirs û xwîné

Bi dû 12é Îloné de ew li welét ma, helbestén wî di kovarên li derveyî welét; wekî Berbang, Kurdistan Press, Nûdem, Çira, Pelîn û Rewşenê de hatin weşandin. Di sala 1992é li navçeya Nisébîné li ber deriyé mala xwe rastî érişeké çekî bû. Birîndar rakirin Nexweşxaneya Zanîngeha Dîcleyé. Ji wé bûyeré de li Amedê dijî.

Di sala 2004é di nava demazrénerén Komeleya Nivîskarén Kurd de cih girt, hé jî di réveberiyé de Berpirsé Tekiliyén/alaqatan e.

Arjen Arî ji bilî kovara W, Peyv; di rojnameya rojane bi kurdî, Azadiya Welat de her heftî di quncika bi navé ‘Erxewan’ de, di malpera Diyarnameyé de jî her heftî di quncika bi navé ‘Agirdank’ de, û carinan jî bi nivîsén xwe beşderî Malpera Amîdakurd dibe.

Berhem

• Ramûsan min veşartin li geliyekî Helbest,Weşanên Avesta, 2000

• Ev çiya rûspî ne Helbest, Weşanên Avesta, 2002

• Destana Kawa Helbest, Weşanên Elma, 2003

• Eroûtîka Helbest, Weşanên Lîs, 2006

• Bakûrê Helbestê/Antolojiya Helbesta Bakûr,Wş.Y.N.Kurd,Duhok,2007

. Şérgele, Helbest,Weşanén Avesta,2008

. Çil Çarîn,Helbest,Wş.Enstîtuya Kurdî ya Amedé(ev behrem li ber çapkiriné ye) (http://www.rizgari.com/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=1262).   

Helbestek Arjen Arî, Ramusan min veşartin li gelîyekî, Bi stran û muzîk a Mehmet Atlî:

Ramûsan Min Veşartin li Geliyekî

ar girtiye qurm
û li dorê dileyize
çi kiribû
çi bû gunehê dara berû?
bi min re wê jî şer nexwestibû
bi min re zarokan, bi min re kulîlkê
û wê qîza xama...
ku, li dû min stûxwar ma
û bendî...

rondik herikîbin şer herikand
û xwîn pijiqand pelê kulîlkê
ma bayê kur rûxand hêlîna tivîlkê,
hij ma li milkê, ramûsan li milkê?

xwezî, lewitîn di kirêtiyê de
û şer dizî ji me xewnên mîrekî
li herêmekê em ji gundekî
dijmin jî bûna malê me pev dima
neyariya me nedigiha qewmekî
kengî bûya lev dihatin
em eydekê, erefatekê...

bi ya helbestê min kir
û min guh da bilûra şivên:
hij min aland li destmalek bi vên
û ramûsan min rakirin geliyekî...

ramûsan min veşartin li geliyekî
ew gelî yan ê Elî, yan jî li Cûdî
bi têhn dimînin li wirbi hij dimînin ramûsanên min
şer betal bibin, çek rawestin
ji çiyan şerker dadikevin
ezê di nav wan de bim
ileh ileh, tu bê pergî min
da te himbêz bikim ji dêvla çiyê...

şer de ye mîna min niha helbest jî
kengî parzinîn biwêj ji xwînê
ji êşê rêz, ji şînê çarîn
helbesta min hingî bixwîn
wê evîn jê binizile...

Arjen Arî


Ji pirtûka ''ramûsan min veşartin li geliyekî'
Weşanên Avesta, 1999.

Bir Duruşmanın Ardından….

Dün  yine bir KCK duruşması vardı girişinde “Adalet Devletin Temelidir” yazısının olduğu Diyarbakır adliyesinde. Aslında hergün neredeyse bir KCK duruşması yapılıyor burada. O kadar ki yer sıkıntısı olmasa tüm Kürtleri ve dostlarını tutuklu yargılayacaklar kendilerini toplumun değilde devletin bekasına adamış olan bu mahkemeler.

Bu duruşmayı diğerlerinden ayıran, tutuklu yargılananlar arasında, Karadenizden çıkıp kendini yoksul Kürt çocuklarına ve ailelerine adamış yazar-antropolog Müge Tuzcuoğlu’nun da bulunmasıydı. Bu duruşma onunla birlikte aynı davadan  tutuklu bulunan 27 kişinin 7 ay sonraki ilk duruşmasıydı. Yani tipik bir, 12 Eylül rejiminde bile görülmeyen “önce tutukla sonra deliller nasıl olsa tespit edilir” önüne anlayışının tüm çıplaklığıyla gözler serildiği davalardan bir tanesi. Delil dedikleri de malum ortam dinlemeleri. İki gün süren duruşmanın neticesi, aralarında Müge Tuzcuoğlu’nun da bulunduğu 9 kişiye tahliye edilmesi diğerlerinin tutukluluk hallerinin devamına ve duruşma tarihinin Aralık ayına ertelenmesi oldu.

İki gün süren duruşma boyunca adliye koridorlarında yaşananlar Türkiye’de Kürt sorunun neden çözülemediğini de gösterir nitelikteydi bence. Adliye koridorlarına bakınca bu ülkede Kürtlerin ya tutuklu, ya tutuklu yakını olarak izleyici ya da onların avukatlarından oluştuğunu zannediyor insan. Mahkeme salonları ve cezaevleri Kürtlerle dolu, adliye koridorları tutuklu bulunan yakınlarını görmeye gelen anne, baba, kardeşlerle dolu. Ve hemen her davaya gelmeye çalışan vekiller. Ve Diyarbakır’a yabancı birisinin “işlerinde epey bir uzmanlaşmışlar” dediği avukatlar. Yani bir mahkeme salonunun üç tarafında da Kürtler yer alıyor.

Yine bakınca orada yaşananlara, devletin Kürd’e bakışını görüyor insan, orada devleti temsil eden polis, hakim ve savcıların tavır ve davranışlarında. Yukarda da belirttiğim gibi, “Adalet Mülkün Temelidir” düsturu bile burada “Adalet Devletin Temelidir” haline dönüşmüş. İş böyle olunca, her şey devletin bekası adına yapılınca, devletin kolluk kuvvetleri de buna uygun davranmaktadırlar.

Bütün kolluk kuvvetleri sivil-resmi ayırdetmeksizin bellerinde silahları ile dolaşıyorlar mahkeme koridorlarında. En ufak bir tartışmada hemen “araya” giriyorlar. Hatta birisinin bir tartışmadan sonra itiraf ettiği gibi “böyle davrananları alacaksın odaya” anlayışı hakim. “Sen devletin polisine bağıramazsın”.

Yakınlarını, konuşamazlarsa bile, en azından görmek umuduyla duruşma salonuna girmeye çalışanlar, yani insani bir içgüdü ile hareket edenler doğal bir izdiham hali oluşturuyor duruşma salonlarının önünde. Tek bir istekleri var aslında, çocuklarını, annelerini, babalarını, eşlerini görmek… fırsat bulurlarsa bir-iki kelime laf etmek… tüm çabaları bunun için… Bunun karşılığında kapıda sürekli onlara  “siz laftan da anlamıyorsunuz”, “birbirinize saygınız yok” gibi hakaretamiz söylemlerle bağıranlar ve etrafta her an müdahale için bekleyen çevik…

Aslında bu durum belki de “devlet”in olan tüm kurumlarında geçerli. Örneğin bir hastanede, bir okulda veya herhangi bir “devlet” dairesinde de aynı tavır ve davranışla karşılanıyor insanlar, fakat burada bir nüans var. Burada bağıranlar ve müdahale için hazır bekleyenler ünüforma giymekte ve silah taşımaktadırlar!

Herkesi kapıdan uzaklaştırıp, kapının önündeki koltuklarda oturan insanları yerlerinden kaldırıyor görevli memur. “Sabahtan beri çok yorulduk, biz oturacağız” diyor. Sonra oturuyorlar ve etraflarını bariyerlerle kapatıyorlar… bariyerin dışında ise duruşma salonuna girme fırsatı bekleyenler…

Bir anne, kızıyla birlikte oğlunun duruşmasını izlemeye gelmiş. Salona girmeye çalışıyor fakat dolu deyip izin verilmiyor. En sonunda dayanamıyor gözleri dolmaya başlıyor… gözyaşları akmaya başlıyor sonra, ve sonra feryat ediyor, çaresizce kapıdaki memura “inşallah çocuğunun ölümünü görürsün” diyor, bu lafınnasıl ağzından çıktığına kendisi bile şaşırıyor sonra. “Ne yapayım diyor” ağlamaklı bir şekilde, “sabahtan beri burdayım, kızım da burada, oğlumu görmek istiyorum ama izin vermiyorlar. Benim oğlum suçsuz. Kürd olduğunu söylemek suç mu, hakkını istemek suç mu” diyor. Belki bilmiyor ama bu tür şeyler devletin bekası sözkonusu olduğunda suç oluyor devletin kanunnamelerinde…

Bir eş, erkek, cüsseli, vursa devirecek tarzdan… Karısı da 7 aydır içerde, tutuklu yargılanıyor… Biraz konuşunca gözleri doluyor onun da “keşke ben girseydim diyor” yanında duran kadına “çocuklarıma daha iyi sahip çıkardı” diyor. Gözleri doluyor, erkek adama ağlamak yakışmaz derler ama… insan bu… taştan yapılmamışsa eğer ağlıyor da… kıpkırmızı olmuş gözyaşlarını siliyor oradan uzaklaşırken, ağladığını kimsenin görmemesi için…

Aynı kişiyi bir başka duruşmadan gelirken görüyorum. Ne oldu diye soruyorum. “Urfa grubu” diye cevap veriyor. Aynı davanın Urfa ayağında gözaltına alınanlar. Onlarda burada yargılanıyorlarmış… Milletvekili de orada diyor… kastettiği BDP’nin Urfa milletvekili… hani haklarında 500 küsür dokunulmazlık dosyası açılmış bulunan vekiller…Belki bu dosyalrdan bir tanesi de davaları izlemekle ilgilidir, kim bilir.

Dün yapılan duruşmada da başka bir milletvekili gelmişti… Hangi birisine yetişeceklerine eminim onlarda şaşırmaktadırlar. Belki dava üzerinde herhangi bir etkileri olmuyordur fakat orada olmaları bile insanları mutlu kılıyor. Vekillerini karşılarında, yanlarında gördüklerinde insanların yüzlerine bir güven hissi oturuyor, gözlerine bir umut… bunu her hallerinden görmek mümkün oluyor…

Bir başka baba, kızı için orada. Koşturup duruyor, çırpınıyor kızı için. Duygusallaşıyor bazen, kızıyor hem kendisine hem kızına… sonra tüm bunları yapan sisteme… gözleri dolduğunda uzaklaşıyor o da, yanındakiler görmesin diye, içinin nasıl yandığını, bu ateşin gözlerden nasıl damla damla süzüldüğünü…

Yaşlı bir ana, belli ki Türkçe bilmiyor… orada sessizce acısını yaşıyor… tüm gün boyunca orada oturdu… bir ara elindeki bir parça kuru ekmeği gizlice ağzına götürüyordu, belli ki acıkmıştı. Buna rağmen sessizce oturduğu yerde oturmaya devam etti, duruşma sonuna kadar…

Tutuklu yakınlarının hemen hepsi birbiriyle tanışıyor, tanımasalar bile birbirlerini, birbirlerinin acılarını dinliyorlar… aynı umudu paylaşıyorlar…

Akşam olup ta karar için herkes adliye dışına çıkarıldığında hepsinin nasıl aynı umudu paylaştıkları daha net olarak görülüyor… tahliye kararından sonra sevinçlerini içlerine akıtıyorlar “hepsi bizim çocukalarımız” deyip, diğerlerinin acılarını paylaşıyorlar…

7 ay sonra ilk duruşmada tahliye oluyor Müge Tuzcuoğlu, “çocukları” etrafını sarıyor cezaevi çıkışında, hep birlikte sarılıyorlar birbirlerine, hep birlikte yürüyorlar gideceği yere kadar gecenin geç saatinde…

Tekrar hoş geldin aramıza Müge, Karadeniz’in deniz gözlü laz kızı…

Diyarbekir

26.09.2012

Türkiye, “Hoşgörü” ve Ramazan

Hoşgörü kelimesi aslında hoş görülmemesi gereken bir kelimedir. Çünkü içinde aynı zamanda bir üstünlük durumunu içerir. Ancak daha “üstün” birisi (din, etnisite vb.) daha “aşağıdaki” birisini “hoş” görebilir. Bir büyüğün bir çocuğun davranışlarını hoş görmesi gibi. Burada içinde eşitlik olmayan bir ilişki söz konusudur. Ezen-ezilen ilişkisinin makyajlanmış halidir hoşgörü, ve aynı zamanda içinde “biz seni hoş görüyoruz, sende akıllı ol” tehdidini içerir. O yüzden her ne kadar kulağa hoş gelse de hiçte hoş olmayan bir kelimedir “hoşgörü”.

% 99’u Müslüman olan Türkiye’de (ne zaman, nasıl oldu gibi sorular hiç sorulmaz!) sürekli kullanılan bir kelimedir “hoşgörü”. Diğer etnik ve dinsel gruplara karşı ne kadar “hoşgörülü” olunduğu her defasında dile getirilir. Ve ardından onlarında bu “hoşgörü”ye karşılık “saygılı” olmaları istenir. Malatya’daki oruç tutmayan Alevi-Kürt ailenin başına gelenlerden sonra beyazgazete’de çalışan bir gazetecinin sosyal medyadan attığı “O yamyam aile de mübarek Ramazanın simgesi olan davuldan rahatsız olmayacak. Nasıl bizler sizin ceminizden, deminizden rahatsız değilsek, siz de artık hazmedin. Etmezseniz yakarlar da, yıkarlar da gardaşım. Herkes akıllı olacak, herkes inancına saygılı olacak"[1] mesajı ve devamındakiler nasıl bir “hoşgörü” kültürü içinde yaşadığımız ortaya koymaktadır.

Bu olayın yankıları devam ederken ve saldırıya uğrayan aile suçlanmaya başlanmışken (çünkü bu toplumun ‘hoşgörü’süne karşılık ‘saygı’da kusur etmişti!) İstanbul Şişli’de inşaat işçilerine karşı mahalleli “hoşgörü”lü bir saldırıya geçiliyordu[2].

Dedim ya bu ülkede yaygın bir hoş/rgörü kültürü var.

Tabii, Ramazan ayı gelince bu ülkedeki insanların “hoşgörü”leri de artıyor. İşin cila kısmı bu sefer devreye giriyor ki burada bile kelimenin içinde barındırdığı küçümseme ve tehdit kendini belli ediyor.

“İzmir'in Buca ilçesindeki tarihi Protestan kilisesinde düzenlenen iftarda, Müslüman ve Hristiyan vatandaşlar biraraya geldi. İki dinin temsilcileri, aynı masa etrafında hoşgörü mesajı verdi”[3]. 

gibi haberlere hemen hergün rastlamak mümkün. Bu ay içinde mutlaka bir-iki tane “öteki” din adamlarından birkaç tanesi tutmadıkları bir orucun iftarına davet edilir böylece ne kadar hoşgörülü olunduğu bütün dünyaya sunulur.

Son haberde de AKP İzmir milletvekili İzmir Buca belediyesi ile birlikte Protestan Kilisesinde iftar verip Hıristiyan vatandaşlarla birlikte iftarını açmakta, dünyaya “hoşgörü”, “barış” ve “diyalog” mesajları vermekte, bu yetmez bir de kilisede vatandaşlarla birlikte namaz kılmaktadır.

Sanki bu topraklarda hiç bir kilise yıkılmamış, üzerine cami inşa edilmemiş, ya da camiye çevrilmemiş gibi; sanki bu ülkede Ruhban okulunun açılması için hiç bir engel çıkarılmamış gibi; sanki Ramazan ayında ‘oruç’ tutmayan vatandaşlar üzerinde psikolojik ve bazen de fiziki baskı uygulanmamış gibi;

Ve bütün bunlar olmamış gibi, varlığını bir şekilde “koruyabilen” sayılı kiliselerden bir tanesinde iftar açılmakta, namaz kılınmakta ve bu da “hoşgörü”nün, “barış”ın, “diyalog”un sembolü olarak sunulmaktadır. Eğer gerçekten diyalogsa amaç, barışın dilini hakim kılmaksa önümüzdeki paskalya bayramını veya herhangi bir bayramı camide kutlama “hoşgörü”sünü de gösterebilmeli bu toplum.

Böyle bir şey mümkün olmayacağına göre bırakın lütfen herkes  kendi dinini nasıl biliyorsa öyle yaşasın, kimse kimseye “hoşgörü”lü olmasın, sadece farklılığına saygı duysun yeter….

---

[1] http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1095704&CategoryID=77

[2] http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1095831&CategoryID=77

[3] http://www.stargazete.com/ege/kilise-bahcesinde-iftar-duzenlendi/haber-652191

Bir umut kaç defa kırılır?

Bir umut kaç defa kırılır? [1]

Geçen sene 14 Temmuzda umutların en çok çoğaldığı bir dönemde kırılmıştı umutlar. Ve bu sene 14 Temmuz, tam bir sene sonra, geçen sene kırılan umutları bir nebze sarmanın, yeni umutlar yaratmanın işten bile olmadığı bir tarih olabilirdi, eğer bir kent savaş alanına dönüştürülmemiş olsaydı, eğer “devlet” bir defalığına kendi “vatandaş”ından korkmasaydı.

Diyarbakır’da 14 Temmuz günü –en hafif deyimiyle- yaşanılan/yaşatılan zulümden sonra, 12 Eylül referandumuna “yetmez ama evet” oyu vermiş, sıradan bir Kürt olarak anladım ki bu Kürt “sorun”unu Recep Tayyip Erdoğan çözmez. Çözebilme gücüne sahip olmadığından değil, aksine Türkiye cumhuriyeti tarihinde Atatürk’ten sonra ilk kez bir lider cumhuriyetin “yüzyıllık” sorununu çözme konusunda bu kadar güç ve olanak sahibi durumdadır. Yasama, yargı, yürütme, basın ve ordu dahil tüm alanlara hakim bir hükümetin başbakanı olarak Recep Tayyip Erdoğan tekrar etmek gerekirse bu “sorun”u çözebilecek güce sahip Atatürk’ten sonra gelmiş tek liderdir.

Fakat 14 Temmuz 2012 Diyarbakır’ı,  Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın “sorun”u çözebilme güç ve olanaklarını hayata geçirmedeki isteksizliğini ortaya koymuştur, ve böylece bir kez daha kendisine duyulan inancı, güveni boşa çıkarmıştır.

Başbakanın 2011 seçimleri öncesinden başlayan milliyetçi söylemlerine, seçilmiş Kürt siyasetçilerinin –milletvekilleri dahil- her gün yenisinin içeri alınmasına ve son dönemlerde artan şiddet olaylarına rağmen toplumun bu konuya duyarlı kesimlerinde bir nebze umut hala varlığını korumaktaydı. Biim gibi sokaktaki sıradan insanlarda ise umut her şeye rağmen, çoğu zaman dile getirmesek de, içten içe daha fazlaydı. 14 Temmuz 2012 şunu gösterdi ki, ne bu hükümet ne AKP ne de her ikisinin lideri Recep Tayyip Erdoğan bu düğümü çözme konusunda hiçbir şey yapmayacak. Bir kez daha, yapamayacağından değil, fakat ortada herhangi bir “sorun” kalmadığını düşündüğünden. Çünkü başbakan, devletin kendi kendine yazıp-oynadığı TRT 6 gibi Kürtçe kanal gibi, haftada birkaç saatliğine “seçmeli” olarak izin verdiği “Kürtçe eğitim” gibi “oyun”larla bu işi çözdüğünü düşünmektedir. Geriye kalan birkaç küçük teferruatı da duble yollar, “kalekollar”, yepyeni “modern” cezaevleri yaparak çözmeyi düşünmektedir.

14 Temmuz 2012 Diyarbakır’ı göstermiştir ki, kendi yörüngesi dışındaki Kürtlerle –ki kendi yörüngesindekilerin çoğunun Kürd’e dair herhangi bir talepleri yoktur- ile ilgili her şeye karşı alerjik bir reaksiyon gösteren, mütemadiyen tehditkâr ve hakaret ağırlıklı bir dil kullanmayı tercih eden, hapishanedeki 7 TİP’li gencin katili için son dakikada bir operasyon düzenleyerek salıverilmesini sağlayan ek madde eklettiren,  “demokrat muhafazakar”dan “İslamcı milliyetçi”ye dönüşen –belki de hep öyleydi, bazı liberallerin, sokaktaki sıradan bizlerin ve bu durumu yıllarca görmezlikten gelen ve bir kısmı hala görmezlikten gelmeye devam eden Kürt dindarların inadına inanmamalarına veya inanmak istememelerine rağmen- kalbi kararmış, içi dünyevi kibirle dolmuş Recep Tayyip Erdoğan bu sorunu çözmeyecektir.  Çünkü onun kafasındaki çözüm ve buna yönelik icraatlar başkadır.

Recep Tayyip Erdoğan’ın başında olduğu hükümetin Kürt sorununa yönelik icraatları şunlardır; Kürdün yaptığı, yapmak istediği ve yapacağı her etkinliğe bir kenti savaş alanına çevirme pahasına polisiyle, gaz bombasıyla, biber gazıyla müdahale etmek; bazı aşiret reislerini iktidarın olanaklarından faydalandırarak, Kürt coğrafyasının her yerini duble yollar, cezaevi, karakol ve baraj inşaatları yaptırarak her şeyin normal seyrinde gittiğini düşünmek, ya da göstermek; her gün yeni “kalekollar” yaptırmak, yeni savaş teknolojileri satın almak ve bir de yanına göstermelik –çünkü Kürtçe, şimdiye kadar çoğu yazar-çizer, akademisyen ve politikacının dediği gibi ancak anadili Kürtçe olmayanlar için seçmeli bir ders olabilir- birkaç saatlik seçmeli Kürtçe dil eğitimi vermek. Tüm bunlar neredeyse yüzyıldır denenen ve başarı elde edilemeyen Kemalist ideolojinin İslami versiyonundan başka bir şey değildir. Yapılanlar bunlardır, “icraatların” gerçekleştirildiği coğrafyadaki görüntü ise müstemleke görüntüsünden başka bir şey değildir.

Sonuç olarak, “sorun”un tarafları arasında eli en güçlü olan Başbakanın isteksizliği Diyarbakır’da 14 Temmuzda bir siyasi partinin miting yapmasına izin verilmemesiyle –izin verilmemesinin ve her ne pahasına olursa olsun engellenmesinin arkasındaki rövanş mantığı bir kenara- bir kez daha ortaya çıkmıştır. Bu isteksizlik, kendi vatandaşından rövanş alma hırsı ve mantığı geride kalan umut kırıntılarını da yok etmektedir. Ve unutulmamalıdır ki umutların kırıldığı yerlerde açılan boşluklarda öfke birikmektedir!

Ve son bir söz Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’dan;

“Kendi hırsı, kendi koltuğu, kendi ikbali ve istikbali için, halkına silah çevirenler, halkına helikopterlerden bomba yağdıranlar sadece ve sadece kendi sonlarını hazırlarlar”. (http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=1094176&CategoryID=78).

14.07.2012

Diyarbakır

---

[1] 14 Temmuz günü kaleme alına bir yazı..

TEHLİKE ALTINDAKİ GELECEK: ÇOCUK İŞÇİLER

Okul sıralarında ya da oyun sahalarında olmaları gereken çocukluk yıllarını “çalışmak”la geçirmek zorunda kalan sayıları dünyada yüz milyonları, ülkemizde milyonları bulan çocuklar. Çoğu zaman görmediğimiz, görmek istemediğimiz, görünce yüz çevirdiğimiz ya da en fazla “acıdığımız” ya da büyük oranda varlıklarından dahi haberdar olmadığımız milyonlarca çocuk. Her yeri geldiğinde “geleceğimiz” diye ifade ettiklerimiz. Büyüklerin dünyasında her türlü istismara maruz kalan çocuklar, bizim çocuklarımız.

Kimlerdir? Neden, Nasıl, Kim/ler için, Hangi koşullar altında çalıştırılıyorlar bu çocuklar?

Çocuk Kimdir, Kime denir?

20 kasım 1989’da imzaya açılan ve 2 Eylül 1990 tarihinde yürürlüğe giren Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre “18 yaşına kadar her insan çocuk sayılır”.

“Bu Sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, onsekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır”. (Birleşmiş Milletler Çocuk hakları sözleşmesi, Madde 1)[1].

Çocuk İşçiliği

Çocuk işçiliği ya da çalışan çocuklar denilince hepimizin kafasında, kültürel, ideolojik, siyasal ve ekonomik şekillenmemize bağlı farklı algılar oluşmaktadır. Kimimize göre, sokakta gördüğümüz mendil satan çocuklar, kimimize göre tornacıda, araba tamircisinde çalışan çocuklar girer bu kategoriye.

Basit tanımıyla çocuk işçiliği, bir “iş”in çocuklar tarafından yerine getirilmesidir. ILO (Dünya Çalışma Örgütü) 18 yaşı tehlikeli işler, 15 yaşı sıradan işler ve 13 yaşı ise hafif işler için minimum sınır olarak belirttikten sonra çocuk işçiliğini “bu kategorilerden biri veya diğerinde belirtilen minimum yaşlarına altında olan çocuklar tarafından yapılan iş” olarak tanımlamaktadır (ILO Raporu 2011: 3).

Bununla birlikte, çocukların fiziksel ve duygusal gelişimlerine engel olabilecek her türlü “üretici” faaliyet çocuk işçiliği başlığı altında değerlendirilmektedir.

Dolayısıyla, sadece istihdam edilen ve belli bir ücret karşılığı çalışan çocuklar değil, ücretsiz olarak ev işlerinde çalışan çocukların yaptığı işler, sokaklarda çalışan çocukların (ki çocuk işçiliğinin en kötü formları arasında gösterilmekte) yaptıkları işler de bu başlık altında ele alınmalıdır.

Buradan hareketle çalışan çocuklar;  18 yaş altında olup ister tam zamanlı ister yar-zamanlı olsun, ister ücretli ister ücretsiz, sokakta ya da fabrikada çalışan çocuklardır.

Çocuk İşçiliğinin Başlıca Nedenleri:

Çocuk işçiliğinin daha çok ekonomik olarak gelişmemiş ve az gelişmiş ülkelerde yoğunlaştığı buna Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerin de dahil olduğunu veriler ışığında belirtmek mümkündür. yanı sıra, yoksulluk, iç göç, iç-savaş ya da çatışmalar, bölgeler arasında ekonomik eşitsizlikler bu ülkelerin ortak sorunları arasındadır. Bu sorunlar aynı zamanda bu ülkelerdeki çocuk işçiliğinin yoğun olmasının nedenleri arasında en başta gelmektedirler.

Dünya’da Çocuk İşçiliği

Mayıs 2010’da ILO çocuk işçiliği üzerine 3. Global raporunu[2] yayınlamış ve oradaki en önemli bulgulardan bir tanesi, çocuk işçiliğinin düşmesine rağmen hızının önceki yıllara göre azaldığı idi. 2006’taki olumlu çalışmlara ve sonucundaki göstergeler, 2016’da çocuk işçiliğinin en kötü biçimlerinin tamamen ortadan kaldırılmasını hedef olarak koymuştu ILO. Fakat şimdiki göstergeler böyle giderse bu hedefin başarılmayacağı yönünde. Bir önceki raporda kaydedilen %10 luk azalmaya karşın son 4 yıllık periyotta (2004-2008) azalmanın %3 lerde olduğunu, ve dünyadaki çocuk işçi sayısının hala 215 milyon olduğunu ifade etmektedir.

10 haziran 2011’de ILO, 12 Haziran Dünya Çocuk İşçiliği İle Mücadele Günü dolayısıyla yayınladığı raporda[3] da tüm dünyadaki çocuk işçi sayısının 215 milyon olduğunu ve yarısından fazlasının riskli işlerde çalıştırıldığını ifade etmektedir. Bu rapora göre çocuk işçiliğinde başı Asya ve Pasifik ülkeleri çekmektedir.

2004-2008 yılları arasındaki verileri kapsayan bu raporda yine, genel olarak 18 yaş altındaki kişilerin çocuk olarak kabul edildiğini tekrarlanmakta ve iş niteliğine göre minimum yaş sınırlanması getirilmektedir. Buna göre;

Tehlikeli ve riskli işler de minimum çalışma yaşı 18, sıradan işler için minimum çalışma yaşı 15 ve hafif işlerde minimum çalışma yaşı ise 13 olarak belirtilmektedir.

Tehlikeli veya riskli işlerin tanımlamasındaki kültürel faktörleri dikkate alan ILO, Çocuk işçiliğinin en kötü formları olarak, çocukların köle olarak çalıştırılması, uyuşturucu, silah ve pornografik alanlarda kullanılmalarını göstermekte bunun yanında;

Çocukların fiziksel, duygusal ve seksüel istismarına yol açabilecek işleri, sağlıklı olmayan ve/veya sağlıklarına zarar verebilecek koşullara sahip işleri de çocuk işçiliğinin en kötü formları arasında göstermektedir.

Türkiye’de Çocuk İşçiliği;

Türkiye Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesini 29-30 Eylül 1990’da imzalamıştır. İmzalanan bu sözleşmenin onaylanması ise 4 yıl sonra 9 Eylül 1994, resmi gazetede yayınlanıp yürürlüğe girmesi de 27 Ocak 1995 tarihinde gerçekleşir[4].

Türkiye’deki çocuk işçiliği ile ilgili istatistikler 2006 çocuk işgücü araştırmasına dayanmaktadır[5]. Bu istatistik verilerine göre Türkiye’deki çocuk sayısı 16 milyon 264 bindir. Bu nüfus içinde çalışan çocuk sayısı ise 958 bindir. Bu rakamlar, bir fiil bir yerde çalışan diğer bir deyişle istihdam edilen çocuk sayıdır.

Fakat hepimiz biliyoruz ki istihdam edilenlerin yanı sıra kayıt altına alınmayan çok sayıda çalışan çocuk bulunmaktadır. Mevsimlik işçiler, simit, su, mendil vb. şeyler satarak aile ekonominse katkıda bulunan çocuk sayısı azımsanmayacak kadar fazladır. Ne yazık ki, bunu teyit edebilecek “remi” verilere  sahip değiliz. Fakat istatistik verilerinin satır aralarında bu bilgileri bulmak mümkündür. TÜİK Haber Bülteninde şu ifadeler yer almaktadır;

“6-17 yaş grubundaki çocukların % 5,9’u ekonomik işlerde çalışırken, % 43,1’i ev işlerinde çalışmakta, % 51’i ise hiçbir işte çalışmamaktadır” (TÜİK Haber Bülteni, 2007).

16 milyon 264 bin çocuk içerisinde “ekonomik bir işte çalışan” yani istihdam edilen çocuk sayısı 958 bin olarak verilmektedir. Diğer taraftan, ev işlerinde çalışan çocuk sayısı 7.004.000 kişi iken çalışmayan sayısı 8 milyon 305 bin kişidir. Ev işlerinde çalışan çocukların “çalışan” çocuk statüsünde değerlendirilmediği ya da “ev işlerinde çalışan çocuk” ile ne anlatılmak istenildiği açık değildir. Bu durumu göz önünde bulundurarak toplam çalışan çocuk sayısını şu şekilde ele almak mümkün olmaktadır;

Toplam “Çalışan” Çocuk Sayısı= Ekonomik Bir İşte Çalışan Çocuk Sayısı (958 bin)+Ev İşlerinde Çalışan Çocuk Sayısı (7 milyon 4 bin)

Dolayısıyla toplam rakam 7 milyon 962 bin olarak ortaya çıkmaktadır. Bir diğer anlatımla toplam çocuk nüfusun yarısı çalışıyor.

Çocuk işçiliği konusunda dünyanın geneli için ifade edilen nedenleri Türkiye için de söylemek yanlış olmaz.  Yine TÜİK 2009 verilerine göre Türkiye’de 12 milyon 751 bin yoksul kişi yaşamaktadır[6]. Ki bu da nüfusun yaklaşık % 18’ini oluşturmaktadır. Bunun yanında bölgelerarası ekonomik dengesizlik, Kürt sorunundan kaynaklı yaklaşık 30 yıldır süren “düşük yoğunluk çatışma”, buna bağlı bütçede savunmaya ayrılan pay ve bunun beraberinde ülke ekonomisine bindirdiği yük birlikte ele alındığında yoksulluğun nedenleri daha iyi anlaşılmaktadır. Bütün bunlar Türkiye’de çocuk işçiliğinin başlıca nedenleri arasındadır.

Diyarbakır ve çevre illerde Çocuk işçiliği

Benzer nedenler Diyarbakır söz konusu olduğunda daha çok geçerli olmaktadır. 30 yıl boyunca bir fiil çatışmanın içindeki bir kent olarak çeşitli politik ve ekonomik baskılarla karşı karşıya kalan Diyarbakır, 1990-95 yılları arasındaki devletin uygulamış olduğu “zorunlu göç” politikasından da doğrudan etkilenmiş ve kent taşıyabileceğinin çok üzerinde bir nüfus ile karşı karşıya kalmıştır.

Evlerini, köylerini, mal-mülklerini ve hatta yakınlarını kaybederek kentin varoşlarına sığınan insanlar burada işsizlik gibi bir gerçekle yüz yüze gelmişlerdir. Bugün kentin yoksul kesimlerini oluşturan bu insanların büyük bir kısmı “zorunlu göç” mağdurlarından oluşmaktadır. Bu çatışma, göç ve yoksulluğun ortaya çıkardığı bir başka gerçeklik ise çocuk işçilerdir.

Bir yandan sokakta mendil, simit gibi seyyar satıcılık yaparak ya da sanayi ve hizmet işkollarında çalışarak ailelerine ekonomik katkıda bulunan çocuklar diğer yandan eğitimlerinden, fiziksel ve ruhsal sağlıklarından olmaktadırlar.

Bu durum sadece Diyarbakır için değil tüm bölge illeri için geçerlidir. Bununla birlikte özellikle belediyelerin son yıllarda yaptığı çalışmalarla çocuk işçiliğine karşı en azından farkındalık yarattığı ifade edilebilir. Elimizde hem Diyarbakır hem de bölge genelinde kaç çocuğun, nasıl ve hangi şartlar altında çalıştığına dair veri olmadığından bu durumu kesin olarak belirlemek mümkün olmamaktadır. Fakat hemen her sokakta, işyerinde, fabrikada, sanayi sitesinde çalışan çocuk sayısı göz önüne alındığında bu sayısının azımsanmayacak kadar fazla olduğu söylenebilir.

Sonuç

Resmi verilere göre dünyada yaklaşık 215 milyon, Türkiye’de ise yaklaşık 1 milyon (958 bin) istihdam edilen çocuk işçi bulunmaktadır. Bunların yarısından fazlası fiziksel ve ruhsal sağlıklarını olumsuz etkileyen koşullarda çalışmaktadırlar. Tarımda, sanayide, sokaklarda çalışan, çalışmak zorunda bırakılan çocuklar.

Günümüz savaş ve daha fazla kar üzerine kurulu sisteminin ortaya çıkardığı savaş, göç, yoksulluk bu rakamları sıfıra indirmeyi engellemektedir. Bundandır ki, 2016’ında çocuk işçiliğinin tamamen yok edilmesi hedeflenmiş olmasına rağmen, bu hedefe ulaşılamayabileceği ifade edilmekte ve yeni hedef olarak 2020 yılı verilmektedir[7].

Bu moral bozucu gerçeklik ile birlikte umudu yitirmemek, çocuk işçiliğine ve dolayısıyla savaşa, yoksulluğa ve onları yaratan sisteme karşı mücadele etmek gerektiği de bir başka yakıcı gerçeklik olarak önümüzde durmaktadır.

Sonuç olarak şunu ifade etmek gerekir; Çocuklarımız geleceğimizdir ve geleceğimiz tehlike altındadır. Ancak bunun farkında olarak ve en yakınımızdan başlayarak çevremizde farkındalık yaratarak bu işin üstesinden gelebiliriz. Bu konuda gösterilen en ufak bir çaba bile, çocuk işçiliğine engel olacak duvarın örülmesinde çok büyük bir taş olacaktır.

---

[1] http://www2.ohchr.org/english/law/crc.htm

[2] ILO’nun 2010 tarihli “Çocuk Emeğine Üzerine Global Rapor”u şu balığı taşımaktadır; Çocuk İşçiliğine Karşı Hızlandırıcı Eylem;  Çalışma Hakları ve Temel Prensipler hakkındaki ILO Deklerasyonunu İzleyen Global Rapor” http://www.ilo.org/global/publications/ilo-bookstore/order-online/books/WCMS_127688/lang--en/index.htm

[3] ILO Raporu 2011 ;Children in Hazardous Work: What We Know and What We Need to Do, ILO, Geneva. Pdf formatındaki dokümana ILO’nun resmi web sitesinden ulaşılabilir.  http://www.ilo.org/global/publications/ilo-bookstore/order-online/books/WCMS_155428/lang--en/index.htm?ssSourceSiteId=ilc

[4] http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=209991

[5] TÜİK Haber Bülteni, Sayı: 61, Nisan 2007; TÜİK’in resmi web sitesinden detaylı verilere bakılabilir. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?alt_id=26

[6] Bkz. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=23

[7] Bkz. ILO 2011 Global Raporu

Çalışan Çocuklar....